भूतान आणि आसामच्या सीमेवर पश्चिम बंगालच्या ईशान्य कोपऱ्यावर असलेले बुक्सा व्याघ्र अभयारण्य, 16 फेब्रुवारी 1983 रोजी देशातील 15 व्या व्याघ्र प्रकल्प म्हणून स्थापित करण्यात आले. 759 चौरस किमी क्षेत्रफळात पसरलेले, वाघ अभयारण्य विविध नद्या आणि त्यांच्या उपनद्यांमधून जाते, विविध आणि आकर्षक लँडस्केपसह.
‘बक्सा व्याघ्र प्रकल्प’ हे नाव ‘बक्सा किल्ला’ वरून पडले आहे, जो एक महत्त्वाचा किल्ला होता. या व्याघ्र अभयारण्याबद्दल आणखी एक मनोरंजक तथ्य म्हणजे ते भारत आणि भूतानमधील हत्तींच्या स्थलांतरासाठी आंतरराष्ट्रीय कॉरिडॉर म्हणून काम करते.
जर तुम्हाला बक्सा व्याघ्र प्रकल्पाबद्दल अधिक जाणून घ्यायचे असेल, तर हा लेख संपूर्णपणे वाचा, ज्यामध्ये तुम्हाला “बक्सा व्याघ्र प्रकल्पाचा इतिहास”, वन्यजीव प्रजाती आणि बक्सा व्याघ्र प्रकल्पाच्या प्रवासाची माहिती मिळेल. ते-
बक्सा व्याघ्र प्रकल्पाचा इतिहास
बक्सा व्याघ्र प्रकल्पाची निर्मिती 1983 मध्ये भारतातील 15 व्या व्याघ्र प्रकल्प म्हणून करण्यात आली. 1986 मध्ये, 314.52 किमी आरक्षित जंगलावर बक्सा वन्यजीव अभयारण्य निर्माण केले गेले. 1991 मध्ये, 54.47 किमी क्षेत्र बक्सा वन्यजीव अभयारण्यात जोडण्यात आले आणि बरोबर एक वर्षानंतर, 1992 मध्ये, पश्चिम बंगाल सरकारने बक्सा वन्यजीव अभयारण्याच्या 117.10 किमीच्या आत राष्ट्रीय उद्यान तयार करण्याचा आपला इरादा जाहीर केला.
अखेर राज्य सरकारने अधिसूचनेद्वारे बक्सा व्याघ्र प्रकल्पाला बक्सा राष्ट्रीय उद्यान म्हणून घोषित केले.
बक्सा व्याघ्र प्रकल्पातील वन्यजीव आणि वनस्पती:
300 पेक्षा जास्त प्रजातींची झाडे, 250 प्रजातींची झुडुपे, 130 प्रजातींच्या पाणवनस्पती, 100 प्रजातींच्या गवत आणि 400 वनस्पतींच्या प्रजाती, बक्सा व्याघ्र प्रकल्प हे सर्व सस्तन प्राणी आणि पक्ष्यांसाठी एक आदर्श ठिकाण आहे जे सस्तन प्राणी आणि पक्ष्यांना विश्रांती घेऊ इच्छितात. यामध्ये विविध औषधी वनस्पती आणि ऑर्किडच्या विविध प्रजातींचा समृद्ध संग्रह देखील आहे.
वन्यजीव
बक्सा व्याघ्र प्रकल्पात मांजरींच्या अनेक प्रजाती आहेत, ज्यात धोक्यात आलेल्या वाघाचा समावेश आहे. इंडियन सिव्हेट, पाम सिव्हेट, वाइल्ड डॉग्स, मलायन जायंट स्क्विरल, एशियन एलिफंट, मुंगूस, स्मॉल क्लॉलेस ऑटर, वाइल्ड बफेलो, चितळ, सांभर आणि सरडा, अजगर इत्यादी इतर सस्तन प्राणी देखील राखीव क्षेत्रात आयोजित केले जातात.
पक्षी:
या राष्ट्रीय उद्यानात राष्ट्रीय आणि स्थलांतरित पक्ष्यांच्या प्रजाती पाहता येतात. रिझर्व्हमधून वाहणाऱ्या रिडक आणि जेंटी नद्या हिमालयन स्थलांतरित गोजंडर्स, इबिस बिल, फोर्क-टेल्स, व्हिसलिंग टील, व्हाईट-आयड पोचार्ड यांसारख्या अनेक पक्ष्यांचे स्वागत करतात जे या नद्यांवर सहज दिसतात. यासोबतच ब्लॅक नेकेड क्रेन, ब्लॅक स्टॉर्क, पायड हॉर्नबिल, मिनिवेट्स अशा अनेक दुर्मिळ प्रजातीही येथे येतात.
बक्सा व्याघ्र प्रकल्पातील जमाती
बक्सा व्याघ्र प्रकल्पामध्ये एकूण 38 वन गावे, 49 किनारी गावे आणि चार निश्चित मागणी होल्डिंग्स आहेत. जंगलांच्या आतील भागात बहुतांश लोकसंख्या गारो, माचिया, माडेसिया, रावा, राजवंशी आणि भुतिया प्रजातींची आहे.
त्यांच्या व्यवसायात मुख्यतः शेती करणारे किंवा शेतात किंवा चहाच्या बागेत मजूर असतात. येथील जमातींमध्ये चांगले संबंध आहेत.
बक्सा व्याघ्र प्रकल्पात करावयाच्या उपक्रम
जर तुम्ही तुमच्या मित्रांसोबत किंवा कुटूंबासोबत बक्सा नॅशनल पार्कला भेट देणार असाल, तर तुम्ही इथल्या काही उपक्रमांचा आनंद घेऊ शकता जे बक्सा व्याघ्र प्रकल्पाला भेट देणाऱ्या पर्यटकांना आकर्षित करतात.
जंगल सफारी
या घनदाट जंगलातून जीप सफारीने चालणे हा नक्कीच बक्सा व्याघ्र प्रकल्पातील सर्वोत्तम क्रियाकलाप आहे, म्हणूनच या व्याघ्र प्रकल्पाला भेट देणे देखील जीप सफारीशिवाय अपूर्ण मानले जाते. म्हणूनच जेव्हा तुम्ही बक्सा व्याघ्र प्रकल्पाला भेट द्याल तेव्हा तुम्ही जंगल सफारीचा आनंद घ्यावा. या सफारीमुळे तुम्हाला विविध वन्यजीव जवळून पाहण्याची आणि या उद्यानातील नैसर्गिक सौंदर्याचा अनुभव घेण्याची संधी मिळते जी तुम्हाला नक्कीच चुकवायची नाही.
ट्रॅकिंग
जर तुम्ही तुमच्या मित्रांसह बक्सा नॅशनल पार्कच्या सहलीला जात असाल तर तुम्ही येथे ट्रेकिंगसारख्या रोमांचक क्रियाकलापांचा आनंद घेऊ शकता. बक्सा व्याघ्र प्रकल्पात ट्रेकिंगसाठी अनेक ट्रेकिंग ट्रॅक उपलब्ध आहेत, जे ट्रेकर्सनाही आकर्षित करतात. बक्सा व्याघ्र प्रकल्पातील ट्रेकिंग उत्साह आणि साहसाने भरलेले आहे, जे जयंती नदीच्या खोऱ्याची, सदाहरित जंगलाची छत आणि काही दुर्मिळ प्राणी आणि पक्ष्यांची काही नेत्रदीपक झलक देखील देते. कृपया लक्षात घ्या की ट्रेकर्ससाठी राहण्याची व्यवस्था देखील येथे उपलब्ध आहे.
बक्सा व्याघ्र प्रकल्पाला भेट देण्यासाठी टिपा
जर तुम्ही बक्सा व्याघ्र प्रकल्पाला भेट देणार असाल तर तुमच्या सहलीदरम्यान कोणताही अपघात आणि त्रास टाळण्यासाठी या टिप्स फॉलो करा –
बक्सा नॅशनल पार्कमध्ये सहलीला जाण्यापूर्वी खोल्या आणि सफारी बुक करणे सुनिश्चित करा, कारण काहीवेळा पीक सीझनमध्ये सफारी आणि हॉटेल्स बुक करणे थोडे कठीण असते, ज्यामुळे तुमच्या सहलीवर परिणाम होऊ शकतो.
तुमच्या प्रवासात चमकदार रंगाचे कपडे घालू नका कारण ते धोकादायक प्राण्यांना आकर्षित करू शकतात.
उद्यानाच्या कोणत्याही प्रतिबंधित भागात प्रवेश करण्याचा प्रयत्न करू नका
तुमच्या मार्गदर्शकाच्या परवानगीशिवाय सफारी राईडवर जीपमधून बाहेर पडू नका.
व्याघ्र प्रकल्पात जाताना बॉक्स, कॅमेरा, दुर्बीण, सनग्लासेस आणि इतर आवश्यक गोष्टी सोबत ठेवा.
उद्यानातील कोणत्याही प्राण्याला खायला घालण्याचा किंवा त्यांच्याकडे जाण्याचा प्रयत्न करू नका.
बक्सा व्याघ्र प्रकल्पाच्या भेटीदरम्यान धुम्रपान करू नका, कारण आग लागण्याचा धोका आहे.
बॉक्स व्याघ्र प्रकल्पात प्रवेश f
बक्सा व्याघ्र प्रकल्पात प्रवेश करण्यासाठी कोणतेही प्रवेश शुल्क नाही, परंतु जर तुम्हाला बक्सा नॅशनल पार्कमध्ये जीप सफारीला जायचे असेल तर त्यासाठी तुम्हाला विशिष्ट शुल्क द्यावे लागेल.
बक्सा व्याघ्र प्रकल्पातील ठिकाणे
Buxa Tiger Reserve हे वन्यजीव तसेच अनेक पर्यटन स्थळांसाठी प्रसिद्ध आहे, त्यामुळे जर तुम्ही Buxa National Park मध्ये सहलीला जात असाल तर तुम्ही खालील पर्यटन स्थळांनाही भेट द्यावी.
पेटी किल्ला
या अभयारण्यात एका टेकडीवर बक्सा किल्ला वसलेला असून, संतालबारीपासून सुमारे ४ किमीचा ट्रेक केल्यावर पोहोचता येते. भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यातील नेत्यांना एकाकी पाडण्यासाठी या किल्ल्याचा वापर ब्रिटिशांनी केल्याचे सांगितले जाते. हे आता बहुतांशी अवशेष अवस्थेत आहे पण ऐतिहासिक महत्त्व आहे त्यामुळे बक्सा व्याघ्र प्रकल्पाला भेट देणारे पर्यटक येथे येण्यास प्राधान्य देतात.
या किल्ल्यावरून या अभयारण्याला बक्सा व्याघ्र प्रकल्प असे नाव पडले, त्यावरून या किल्ल्याची कीर्ती किती आहे याचा अंदाज लावता येतो. या किल्ल्याचे आणखी एक वैशिष्ट्य म्हणजे येथे पर्यटकांना राहण्याची सोय आहे, जिथे तुम्ही तुमच्या सहलीत रात्रीच्या मुक्कामाची व्यवस्था करू शकता.
बक्सा व्याघ्र प्रकल्पाला भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम वेळ
बक्सा व्याघ्र प्रकल्प 15 जून ते 15 सप्टेंबर या कालावधीत पर्यटकांसाठी बंद राहणार आहे. म्हणूनच तुम्ही १५ सप्टेंबर ते १५ जून या कालावधीत कधीही बक्सा व्याघ्र प्रकल्पाला भेट देऊ शकता.
परंतु जर आपण बक्सा नॅशनल पार्कला भेट देण्याच्या सर्वोत्तम वेळेबद्दल बोललो तर, ऑक्टोबर ते एप्रिल हा बक्सा नॅशनल पार्कला भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम वेळ आहे.
कारण हिवाळा हा काळ असतो जेव्हा बक्सा व्याघ्र प्रकल्पात, तुम्ही बंगाल वाघ, हरण, सूर्यस्नान यासह विविध वन्यजीव पाहू शकता.
बक्सा व्याघ्र प्रकल्पात राहण्यासाठी हॉटेल्स
जर तुम्ही बक्सा व्याघ्र प्रकल्पाच्या सहलीत राहण्यासाठी चांगली हॉटेल्स शोधत असाल, तर आम्ही तुम्हाला सूचित करूया की बक्सा व्याघ्र प्रकल्पातील तसेच बक्सा व्याघ्र प्रकल्पातील गावांमध्ये अनेक होमस्टे आणि लहान रिसॉर्ट पर्याय उपलब्ध आहेत. हॉटेल्स भरपूर आहेत. रिझर्व्हपासून काही अंतरावर असलेल्या राजभाटामध्येही उपलब्ध आहे. म्हणूनच इथे तुम्ही तुमच्या आवडीचे होमस्टे किंवा हॉटेल निवडू शकता.
बक्सा व्याघ्र प्रकल्पात कसे जायचे
बक्सा हे उत्तर बंगालमधील सर्वात जुन्या वस्त्यांपैकी एक आहे आणि ते अलीपुरद्वारपासून फक्त 14 किमी आणि सिलीगुडी या लोकप्रिय पर्यटन स्थळापासून 180 किमी अंतरावर आहे जिथे तुम्ही फ्लाइट, ट्रेन, टॅक्सी किंवा बसने बक्सा टायगर रिझर्व्हला पोहोचू शकता.
तर मग आपण फ्लाइट, ट्रेन किंवा रोडवेने बक्सा टायगर रिझर्व्हमध्ये कसे पोहोचलो याचे तपशील पाहू या.
ट्रेनने बक्सा व्याघ्र प्रकल्पाला कसे जायचे
ज्या पर्यटकांनी बक्सा व्याघ्र प्रकल्पात जाण्यासाठी ट्रेनने प्रवास करण्याचा पर्याय निवडला आहे, त्यांना कळवा की अलिपुरद्वार जंक्शन हे बक्सा व्याघ्र प्रकल्पासाठी सर्वात जवळचे रेल्वे स्टेशन आहे, जे फक्त 17 किमी अंतरावर आहे.
फ्लाइटने बक्सा व्याघ्र प्रकल्पाला कसे पोहोचायचे
बक्सा व्याघ्र प्रकल्पासाठी सर्वात जवळचे विमानतळ बागडोग्रा येथे आहे, रिझर्व्हपासून सुमारे 195 किमी अंतरावर आहे. म्हणूनच जर तुम्हाला विमानाने बक्सा व्याघ्र प्रकल्पात जायचे असेल तर तुम्हाला बागडोगरा येथे जावे लागेल. विमानतळावर पोहोचल्यावर, तुम्ही बक्सा राष्ट्रीय उद्यानात जाण्यासाठी बस किंवा टॅक्सी बुक करू शकता.